Bài học tinh hoa từ đạo Khổng Tử
. Dẫn nhập
Nho gia là một
trong những học thuyết ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa và tư tưởng phương
Đông từ xưa đến nay.
Ở Trung Quốc, đây
là một trong những học thuyết lớn mạnh và có sức lan tỏa sâu rộng nhất trong
bách gia. Học thuyết này ra đời từ thời Xuân Thu do Khổng Tử sáng lập. Sau đó
học thuyết này được Mạnh Tử phát triển thêm với nhiều sáng kiến mới. Đến đời
nhà Hán, Đổng Trọng Thư san định và hoàn bị thành học thuyết chính trị xã hội
chính thống thống lĩnh đời sống xã hội Trung Quốc.
Thực ra, đến đời
nhà Hán, Nho gia không còn là một học thuyết thuần túy nữa mà đã biến thành tôn
giáo gọi là Nho giáo.
Khi truyền bá
đến Việt Nam ,
Nho gia mang tính chất tôn giáo hơn là học thuyết. Nó đã kết hợp với Phật giáo,
Lão giáo trở thành Tam giáo đồng nguyên, làm nên diện mạo văn hóa dân tộc.
Học thuyết này
cũng ảnh hưởng mạnh đến các nước Đông Nam Á như
Thái Lan , Singapore
Những chân lý
giản dị của Khổng Tử đi vào lòng người tự nhiên nhất như đó chính là tiếng gọi
từ bên trong tâm tưởng mỗi chúng ta. Dù thời gian trôi qua và thế giới có đổi
thay thế nào đi nữa thì những giá trị tinh túy nhất của Khổng Tử luôn mãi sống
với thời gian...
Thế Đạo
Dù đối với bạn bè
hay gia đình, chúng ta đều phải biết các giới hạn của chúng ta nằm ở đâu. Trung
dung (một trong những đạo của Khổng Tử) là tốt nhất. Trong cuộc sống, chúng ta
thường gặp các tình huống gây bối rối.
Cha mẹ quá yêu
thương con, nhưng điều ấy lại chỉ đẩy họ xa đứa con mình. Bạn bè thân cận, gần
gũi hết mức, nhưng lại thường kết thúc bằng việc làm tổn thương lẫn nhau. Có
người tìm mọi cách cố gắng cải thiện mối quan hệ gần gũi hơn với cấp trên và
các đồng nghiệp của mình, nhưng kết quả thường hoàn toàn ngược lại. Khổng Tử
khuyên rằng chúng ta phải giữ một khoảng cách nhất định với bạn bè hoặc với
người trên của ta, và phải biết đâu là ranh giới nằm giữa sự thân cận và xa lạ.
Sự độc lập và một
khoảng cách tôn trọng là thiết yếu đối với phẩm giá của một cá nhân. Nó phải
được duy trì, cho dù là giữa những người thân thiết với nhau. Đối với cả bạn bè
lẫn gia đình chúng ta cũng vậy. Bằng cách cho họ "khoảng không" cần
thiết, chúng ta sẽ nhận ra những chân trời mới vốn luôn mở ra trước mắt mình.
“Những điều mình
nghe được rõ ràng, mình nên nói một cách dè dặt” có nghĩa là phải cẩn thận khi
bàn luận về những gì mình đã nghe, kể cả những phần mà mình nghĩ là đã hiểu rõ.
“Nên thấy cho
nhiều. Những điều mình thấy chẳng rõ, có thể nguy hại thì để qua một bên, đừng
có làm” nghĩa là hãy nhìn xung quanh mình và để qua một bên những gì mình còn
chưa chắc chắn. Sự lẫn lộn cũng như hầu hết những sai lầm con người gặp phải là
kết quả của một tầm nhìn bị giới hạn: "Làm thế nào một con ếch ngồi đáy
giếng có thể hiểu được sự bao la của đại dương hay sự cao rộng của bầu
trời?"
Dù ở đâu, chúng
ta cũng có thể để sức mạnh tinh thần của các bài học kinh điển xưa hòa quyện
với những luật lệ và các quy tắc đương đại, để nó trở thành một thành tố không
thể thiếu trong cuộc sống của mình
Đạo Bằng hữu
Nếu muốn hiểu ai
đó thì chỉ cần nhìn vào bạn bè của họ, bạn sẽ biết các giá trị và ưu tiên của
họ. Khổng Tử nói rằng: “Có ba loại bạn có ích và có ba loại bạn có hại. Bạn
ngay thẳng, bạn tín nghĩa, bạn nghe nhiều học rộng. Đó là ba loại bạn có ích
cho mình. Bạn giả dối, bạn khéo chiều chuộng, bạn hay xảo mị. Đó là ba loại bạn
có hại cho mình.”
Người ta kết giao
với những người bạn khác nhau trong mỗi giai đoạn của cuộc đời. Thay vì đấu tranh
với những người khác, tốt hơn là nên tranh đấu với chính mình và cố gắng tìm
những hướng đi mới để hoàn thiện bản thân. Hãy kết giao với những người bạn
biết sống hạnh phúc và vui vẻ trong cuộc đời của họ như họ đang sống lúc này.
Đạo của Chí hướng
Thành công trong
nghề nghiệp chuyên môn của chúng ta không hẳn là ý hướng thực sự của tâm hồn
ta. Khi Khổng Tử bàn về "Chí" với các học trò của mình, ngài không có
ý nói rằng chí càng cao thì càng tốt. Mà điều ngài thực sự muốn nói là chúng ta
phải kiên định trong mục đích và giữ thái độ kiên trì đối với sự xác tín nội
tâm của mình.
Dù các mục tiêu
của ta vĩ đại hay nhỏ bé thì cơ sở để thực hiện hóa chúng vẫn nằm ở việc tìm ra
những điều gần gũi nhất với tâm hồn mình. Việc để tâm hồn ta dẫn đường quan
trọng hơn việc theo đuổi những thành tích bên ngoài.
Đạo “Chí hướng”
sẽ mang lại cho ta một xuất phát điểm cố định và có thể tiếp cận được, một suối
nguồn và kho chứa niềm hạnh phúc bên trong.
Đạo Nhân sinh
“Tri thiên mệnh”
là thái độ kiên định theo đuổi một mục đích mà chúng ta có thể dùng để ứng đối
với thế giới bên ngoài. “Hiểu thông, thấu đáo những gì nghe được” là một sự cảm
thông với thế giới và với mọi người trong thế giới ấy, tức là thái độ thấu hiểu
và khoan dung.
Dù chúng ta ở
đâu, chúng ta cũng có thể để sức mạnh tinh thần của các bài học kinh điển xưa
hòa quyện với những luật lệ và các quy tắc đương đại, để nó trở thành một thành
tố không thể thiếu trong cuộc sống của mình, để mỗi người có thể xây dựng cho
mình một cuộc sống có giá trị. Đây chắc chắn là ý nghĩa tối hậu mà tư tưởng của
Khổng Tử mang đến cho chúng ta trong cuộc sống hôm nay...
Dạy về con trai:
Đạo làm trai phải biết Tam Cương, Ngũ Thường. Đức Tính tốt
của người con trai theo quan niệm Nho Giáo gồm:
Tam Cương
Quân - thần (Vua - tôi)
Phụ - tử (Cha - con)
Phu - phụ (Chồng - vợ)
Cương nghĩa là giềng mối (cương là đầu mối của lưới, nắm
được cương thì các mắt lưới sẽ giương lên). Tam cương là ba mối quan hệ căn bản
của xã hội. Không nên lầm lẫn với khái niệm quân - sư - phụ.
Quân xử thần tử, thần bất tử, bất trung
(Vua xử tôi chết, tôi không chết, tôi không trung)
(chú thích: Câu trên chỉ là quan điểm của Nho Gia (người
theo Nho Học), được xuất phát từ thời Hán Vũ Đế, do một Nho Gia tên Đổng Trọng
Thư đã tạo ra hầu "mượn danh Khổng Tử" để bảo vệ trung ương tập
quyền... xin đọc thêm tác phẩm Cửa Khổng của Kim Định tại Thư Quán VN và tác
phẩm của Giáo Sư H.G Creel : The Chinese Thought: From Confucius to Mao Tse
Tung)
Thầy đây là người dạy ta đạo lý, lý lẽ, cách sống. Cho nên
ta phải yêu mến Thầy. Cho nên có câu
Nhất tự vi sư, Bán tự vi sư
(Một chữ cũng là thầy, Nửa chữ cũng là thầy)
Cha là người đã nuôi mình khôn lớn và cũng là người có uy
quyền tuyệt đối trong gia đình. Cho nên có câu:
Phụ xử tử vong, tử bất vong, bất hiếu
(Cha xử con chết, con không chết, con không Hiếu)
Ngũ Thường
Nhân (Nhân Từ)
Lễ (Lễ Độ)
Nghĩa (Trọng Nghĩa)
Trí (Sự hiểu biết, nhận thức),
Tín (Thành Tín)
Dạy về con gái:
Phẩm Hạnh của người con gái phải biết đến. Đức Tính tốt của
người con gái theo quan niệm Nho Giáo gồm:
Tam Tòng
Tại gia tòng phụ (Ở nhà thờ cha),
Xuất giá tòng phu (Về nhà chồng thờ chồng),
Phu tử tòng tử (Chồng chết ở với con)
Tứ Đức
Công (Công Việc),
Ngôn (Lời Nói),
Dung (Nhan Sắc),
Hạnh (Đức Tính)
Là một người con trai tốt, con gái tốt phải hiểu đạo lý
Trai trung nghĩa không theo hai Chúa,
Gái tiết liệt không thờ hai Chồng
Lượm
lặt:hunglangco
Người quân tử theo lời dạy của khổng tử.
- Đức hơn tài là quân tử,
Tài hơn đức là tiểu nhân.
- Thấy người khôn, ta học, thấy người kém ta dạy.
Ấy mới là quân tử.
- Người quân tử học không biết mệt
Dạy không biết chán.
- Nhỏ phải răn mình về sự cạch tranh,
lớn lên phải biết răn mình về sắc dục,
Đến già phải răn mình về tính tham lam.
- Việc binh tôi chưa học và cũng không muốn học.
- Người quân tử có ba điều sợ:
Sợ mệnh trời, sợ người lớn, sợ lời nói của thánh nhân.
Kẻ tiểu nhân không biết mệnh trời nên không sợ,
khinh thường người có đức lớn, khinh rẻ lời nói của thánh
nhân.
- Quân tử hòa mà không giống nhau,
Tiểu nhân giống nhau mà không hòa.
- Nguười quân tử lúc khốn cùng thì giữ mình,
Kẻ tiểu nhân lúc cùng thì làm bậy.
Lượm lặt khắp nơi
Vài nét về tác giả:
link liên kết:http://ngoisao.net/tin-tuc/goc-doc-gia/choi-blog/bai-hoc-tinh-hoa-tu-dao-khong-tu-2871416.html
